Een kerst in Congo - Week 1
Blijf op de hoogte en volg Baukje
16 December 2015 | Congo - Brazzaville, Pointe-Noire
16 december 2015 – Bijna op pad
20:30 uur
Het is echt vakantie! Na alle drukte op het werk en met mijn studie is het moeilijk om me voor te stellen dat ik morgen op het vliegtuig naar Congo-Brazzaville zal stappen. Samen met mijn vriend en zijn ouders zal ik daar gaan rondreizen. Mijn vriend doet in Congo onderzoek naar de verspreiding van malaria. Voor zijn onderzoek verblijft hij in een instituut van een Amerikaanse vrouw, Jane Goodall, die het tot haar roeping heeft gemaakt chimpansees en gorilla’s tegen uitsterving te beschermen. Zij heeft hiervoor vier opvangcentra opgericht, welke zijn gelokaliseerd in Oeganda, Kenia, Zuid-Afrika en Congo. Er leven zo’n 5.000 chimpansees en gorilla’s in de opvangcentra van Jane Goodall. Ik ben heel benieuwd hoe het er allemaal uitziet!
De laatste spullen stop ik in mijn koffer. Heb ik echt alles? Zo veel heb ik ook niet nodig. Dikke jassen, sjaals en mutsen kunnen sowieso wel thuisblijven. Hoewel een muts in Nederland tot nu toe ook een overbodige luxe lijkt te zijn. Dat scheelt weer, dan hoef ik in ieder geval geen sneeuwpret te missen!
Ik duik vroeg mijn bed in. De wekker staat op 05:30 uur. Nu begin ik toch wat spanning te voelen, en ook zin te krijgen om weg te gaan. Ook al heb ik geen idee wat ik kan verwachten van Congo. We zullen het zien!
17 december 2015 – Op pad
08:35 uur
Perfect op tijd, zonder vertragingen. Stap 1 is gezet, check! Ik ben vrij vroeg en dood de tijd met een beetje rondlopen en in winkels kijken. Ik vind Schiphol altijd zo’n luxe luchthaven. Je kunt er echt van alles doen. En het is leuk om alle mensen te zien met koffers. Opgewonden voor vertrek, blij om weer thuis te zijn, of juist gespannen de weg zoekend in een vreemd land. Wie weet zie ik Yvon of Joris nog van Hello Goodbye! Zit mijn haar wel goed?!
18 december 2015 – Hallo Congo
11:45 uur
Na een overstap in Frankfürt van 9 klokuren (op een gegeven moment voel je je gewoon thuis op zo’n vliegveld, zo bekend raak je met alles) en een overstap in Addis Abbeba zijn we aangekomen in Pointe Noire. Pointe Noire is na de hoofdstad Brazzaville de grootste stad van de Republiek Congo.
Op het moment dat we uit het vliegtuig stappen begint het eerste avontuur al: door de douane komen. We vullen een briefje in met onze naam, adres, verblijfduur, reden van verblijf en verblijfplaats. Daarna wordt ons paspoort gecontroleerd. Ik ben altijd stiekem opgelucht als ik door dit soort controles heen kom. Ik verwacht altijd dat zo’n man van de douane naar mijn paspoort kijkt en zegt: “Meisje, dit klopt niet hè.”. Geen idee waarom. Misschien omdat zij altijd zo streng kijken?
Helaas komt mijn opluchting deze keer te vroeg. Bij de deur naar de bagageruimte staan twee mannen in witte doktersjassen, die nog strenger kijken dan de douane beambte. We moeten ons Gele Boekje laten zien met daarin de vaccinaties die we hebben gehad. Een vaccinatie tegen gele koorts is verplicht om het land binnen te komen. Ik heb mijn gele koorts vaccinatie in Brazilië gehad, en deze is daarom niet opgenomen in mijn Gele Boekje. Eén van de twee mannen bekijkt mijn boekje en het bewijsje dat ik in Brazilië heb gekregen met opgetrokken wenkbrauwen. En dan komt het oordeel: het is niet goed. De moed zakt mij in de schoenen. De man spreekt Frans, waar ik geen ster in ben, maar gelukkig is daar mijn schoonmoeder. Ze begint de situatie uit te leggen. De andere ‘arts’ krijgt het boekje ook eens te zien. Hij haalt zijn schouders op: “Mwah, vooruit.”. Ik kijk hoopvol naar de eerste man, maar die schudt onvermurwbaar zijn hoofd. Wat nu?! Dan is daar het magische middel waarin je in dit land nog net niet alles, maar wel veel kunt bereiken: geld. Voor 20.000 CFA (Congolese Franken, omgerekend €30,00) mag ik het land binnen. Ik krijg daarvoor zelfs een internationaal geldend bewijs voor de vaccinatie, met handtekening van deze ‘arts’. Bizar! Maar de enige optie. De man pakt het geld aan en steekt het rechtstreeks in zijn eigen borstzakje.
Ik ben blij dat ik door mag lopen, maar baal wel een beetje. “Ach joh,”, zegt mijn schoonvader terwijl hij de koffers op een wagentje laadt, “dan heeft deze man ook een leuke kerst.”.
13:15 u
Ik voel me wit. Heel wit. Nog witter en blonder dan ik me voelde toen ik in Brazilië woonde. Met de vermoeidheid van de reis en de eerste indrukken van het vliegveld op zak denk ik voornamelijk “Waar ben ik in godsnaam beland?”. Ik ben blij dat ik in een wagen zit van Tchimpounga, het instituut waar mijn vriend verblijft. Hij zit naast me, zijn moeder daarnaast en zijn vader voorin naast de chauffeur. Vanuit de auto bekijken we onze eerste scènes van het Congolese leven.
Overal om ons heen rijden taxi’s, busjes en fourwheeldrives. Ze toeteren om de haverklap en proberen om files heen te rijden, waarbij ze rustig een extra rijstrook beginnen. Geen probleem! Daar omheen en tussendoor lopen en rennen mannen, vrouwen en kinderen. Het heeft stevig geregend en dat is duidelijk te zien: het water stroomt letterlijk als een rivier over de weg en tussen de huizen door. De wat hoger gelegen stukken staan niet onder water: daar zijn marktjes opgebouwd. In het natte zand waaruit de bodem hier bestaat leggen vrouwen zeiltjes uit. Hierop leggen zij hun verkoopwaar: groentes, cassave en vis. Vis! Rauwe vis! Zomaar op een zeiltje in de modder?! Mijn smetvrees speelt een heel klein beetje op…
Dan steekt een vrouw voor ons de weg over. Ze draagt een grote mand met zich mee. Op haar hoofd. Ik moet glimlachen. Het is een groot vooroordeel, en heel generaliserend, maar na het zien van deze vrouw heb ik pas echt het gevoel ik dat ik in Afrika ben.
19 december 2015 – Het Witte Huis
06:30 uur
Ik hoor vogels. En volgens mij is het al licht geworden.
Tijdens de reis heb ik uren geslapen, en ook vannacht was het echt uitrusten. Ik moet nog even afkicken van mijn werk-studie-werk ritme. Ik droomde over school en schrok af en toe wakker met “Ik moet nog iets afmaken!”. Erg leuk…
Om 06:00 uur wordt het hier licht, en dat blijkt een uitstekende wekker. Ik voel me prima uitgeslapen! Ook de anderen worden langzaam wakker.
We slapen deze nacht en de komende nacht in een huisje van Tchimpounga. Daarna moeten we gaan kamperen, want de familie van een werkneemster van het instituut komt ook langs, en zij mogen dan in het huisje. Mijn vriend was beledigd: “En we mogen dan niet eens de douche of het toilet gebruiken!”.
Eenmaal aangekomen bij het huisje zag ik dat het wel of niet gebruik maken van de ‘douche’ en het ‘toilet’ nauwelijks verschil maakt…
Het huisje ziet er van buitenaf leuk uit. Het is helemaal wit geschilderd, en er zijn tekeningen op gemaakt in vrolijke kleuren. Binnenin bestaat het uit drie kamers. In één kamer hangt een plank en staat een bed. Tot zo ver de hele inrichting van het huisje. Buiten naast het huisje hangt een grote fles met water ondersteboven aan een touw: de douche. Men loopt twintig meter en vindt een klein huisje met daarin een gat: het toilet. Een Belvilla is er niets bij!
12:30 uur
We zijn een eindje gaan lopen. We komen door een dorpje waar we schaamteloos worden aangekeken. Toch lijken de mensen niets kwaads in de zin te hebben. Ze groeten ons vriendelijk, en als mijn schoonmoeder geïnteresseerd naar een plantje kijkt waarschuwt een jongetje haar dat de besjes niet goed voor ons zijn. Aardig hoor!
In de dorpjes en de enorme graslanden eromheen is niets te zien van enige arbeid. Er is nauwelijks veeteelt of akkerbouw. De meeste mensen hebben niet eens een klein tuintje naast hun huisje waar zij iets verbouwen. Terwijl dat denk ik best goed zou kunnen met deze grond. Overal staan bomen en planten, het is hier ontzettend groen en rijk aan verschillende soorten. Later hoor ik van verschillende mensen dat dit waarschijnlijk veel te maken heeft met de Afrikaanse cultuur. Het zit niet in deze mensen om zich eens flink op de toekomst voor te bereiden. Ze halen hun voedsel uit het bos, waar ze planten en vruchten plukken en wel eens een chimpansee afschieten. Het aantal chimpansees nam daardoor rap af, en daarom zit het instituut Tchimpounga ook hier. Ze hebben al veel campagne gevoerd tegen het doden van de dieren, en dit schijnt ook al een heel stuk minder te zijn dan een aantal jaren geleden.
Naast het veelal ontbreken van voedselproductie zien we nog een onhandig fenomeen plaatsvinden. Een eindje verderop komen we namelijk langs een prachtige afgrond. Helaas is de afgrond wel ontstaan door een flinke erosie. Dit verschijnsel is overal terug te zien. De wegen zijn hier namelijk ook van zand, en kennen diepe geulen en kuilen die bij elke regenbui verder worden afgesleten. Niemand lijkt er iets aan te doen, of misschien weten de mensen ook niet wat ze moeten doen. Zonde! Net als in Brazilië bemerk ik weer hoe georganiseerd Nederland in elkaar zit. Alles is bij ons gepland, van de steden tot aan de natuurgebieden. Zou er bij ons zulke erosie plaatsvinden, dan zou de gemeente of de overheid al lang in actie zijn gekomen. Hier lijken de mensen aan hun lot overgelaten…
20 december 2015 - Nomaden
16:30 uur
De ouders van het Spaanse meisje zijn aangekomen, en dus kunnen wij niet meer in het ‘Witte Huis’ slapen. Geen probleem, want we mogen in de buurt kamperen.
We pakken onze slaapspullen in, lampjes, stoeltjes om op te zitten, wat spelletjes en ontbijt. Bepakt en bezakt trekken we als een karavaan aan nomaden richting de kampeerplek. Omdat het hier vaak en hard regent gaan we onder een afdak staan. Naast dit open gebouwtje is een ander gebouwtje waar een dokterspraktijkje in zit. Af en toe is deze geopend, waarschijnlijk voor maandelijkse gezondheidscontroles denken wij. Het afdak waar wij onder slapen is dan bedoeld voor mensen om onder te gaan zitten wachten. De gebouwtjes zien er goed uit! Omdat het nauwelijks waait hoeven we geen haringen te gebruiken, we zetten de tenten vast met wat touwtjes.
Een paar bosjes om de gebouwtjes heen bieden wat beschutting tegen nieuwsgierige passanten. Want ook al is het hier veilig, een stel blanken in tenten, dat zien ze hier ook niet elke dag!
21 december 2015 – Een trip naar de eilanden
08:30 uur
Vandaag pakken we onze spullen in en maken ons klaar om weer een tripje te maken. Het instituut Tchimpounga heeft namelijk ook drie eilanden in haar bezit, op een afstandje van de basis. Op deze eilanden doorlopen de chimpansees ‘fase 2’ van hun verblijf. Ze zitten hier niet meer tussen hekken, maar kunnen zich vrij bewegen op één van de eilanden. Chimpansees kunnen niet zwemmen, en dus vormt het water rondom de eilanden een prima barrière om de apen niet te laten ontsnappen.
We zullen twee dagen op de eilanden gaan slapen en rondkijken. Of eigenlijk slapen we op één eiland, want er is een vierde eiland waar wat huisjes staan voor de werknemers. Tussen de chimpansees wonen is niet zo’n goed idee.
Kaplaarzen schijnen een must te zijn: de eilanden zijn een soort moerasgebied. Daarom gaat mijn vriend daar ook regelmatig heen: er zijn veel muggen!
Mijn vriend doet namelijk onderzoek naar de verspreiding van malaria. Het idee is dat apen, die ook malaria kunnen krijgen, misschien wel worden gestoken door dezelfde muggen als die ook bloed van mensen tot zich nemen. Malaria is een parasiet. Een mug veroorzaakt de ziekte dus niet, maar verspreid hem alleen. Een mug prikt iemand die malaria heeft, krijgt daarbij malariaparasieten aan zijn snuit en brengt deze over als de mug iemand anders prikt.
Als dezelfde muggensoort zowel chimpansees als mensen steekt, dan zou malaria dus van apen op mensen en andersom kunnen worden overgebracht. De verspreiding van malaria zou daardoor veel groter kunnen zijn dan wanneer het alleen van mens op mens kan. Belangrijk om te weten dus!
13:00 uur
Met de auto zijn we naar een haven gebracht, ongeveer 40 minuten rijden vanaf de basis. Hier zullen we door een motorboot worden opgehaald en naar de eilanden worden gebracht.
In de haven is het een drukte van belang. Er gaan boten van en naar dorpen in de buurt, dus veel mensen zijn op doortocht. Er staan overal koffers, tassen en zakken met voedsel.
Opnieuw worden we hier van alle kanten bekeken. Toch voel ik me wel veilig. Het zal komen doordat er nog nauwelijks toerisme is in Congo. Van zakkenrollen kun je hier niet leven als er maar af en toe een Westerling langskomt. Het is meer nieuwsgierigheid naar zo’n groepje blanken die de mensen aanzet tot ongegeneerd staren. Vooruit dan maar! Wij bekijken hen natuurlijk net zo hard.
15:10 uur
We zijn bijna op het eiland, na meer dan een uur varen. In de boot werden niet alleen onze spullen geladen, maar ook nog spullen die nodig waren op het eiland. Een boel zakken met voedsel, flessen met brandstof en… een koelkast. Er gaat namelijk ook een vaccin mee tegen hondsdolheid, die voor één van de chimpansees bedoeld is. Dit vaccin moet koel bewaard worden, en op het eiland is schijnbaar geen koelkast aanwezig. Geen probleem, een koelkast past heus op een motorboot!
Met onze knieën onder onze oksels zitten we gevouwen tussen alle spullen. Gelukkig is de natuur om ons heen mooi genoeg om ons af te leiden. Ook hier is alles ontzettend groen en zijn er heel veel verschillende soorten bomen en planten aanwezig. Er zijn veel vogels te zien en er passeert af en toe een houten kano of een andere motorboot, afgeladen met mensen. Bij iedere ontmoeting wordt onze boot rustig stil gelegd en vinden uitgebreide gesprekken plaats. Het is gezellig. Maar mijn kont begint wel langzaam pijn te doen…
22 december 2015 – Aapjes kijken
06:30 uur
Mijn wang plakt aan het matras. De luchtvochtigheid in dit drassige gebied is ontzettend hoog. Je voelt de dampen opstijgen vanuit het beddengoed. Heerlijk hoor…!
We logeren in een huisje dat pas net is gebouwd. Het is eigendom van een Fransman die nu vijf jaar op de eilanden werkt. Er is een hokje dat als douchehokje dient. We scheppen water uit de rivier en wassen ons hiermee. Naast de ‘douche’ is een toilethokje. Hierin staat een heuse toiletpot! Doortrekken doen we door een emmer met slootwater door het toilet te gooien. Ook hier is onder het toilet een diep gat aanwezig waar alles in valt. Toch is zo’n pot al superdeluxe!
De Fransman is een soort algemeen manager en stuurt de verzorgers van de chimpansees aan. Met hem zullen we vandaag wat tochtjes maken met de boot. We gaan het gebied verkennen maar ook kennismaken met het hoogtepunt van de eilanden: de chimpansees! Ze worden een paar keer per dag gevoerd, en wij gaan kijken. Ik ben superbenieuwd!
10:15 uur
We varen alle drie de eilanden af, en iedere keer komt precies met ons een bootje aan met daarop voedsel voor de apen. Alsof het afgesproken is! (Waarschijnlijk is dat ook zo, want we betalen wel voor de brandstof en voor ons verblijf. Echte toeristen!)
Net als op de basis van het instituut werken hier mensen om de apen te verzorgen. Zij worden hierin stap voor stap getraind, vooral ook om de chimpansees te leren kennen en andersom. Deze dieren leven in groepen, en zij accepteren niet zomaar iedereen in hun midden! Besluiten ze dat jij een indringer bent, dan zijn ze veel sterker en helaas ook veel sneller dan jij. Je kunt dan niets meer doen dan hopen en bidden dat ze hun tanden bij zich houden. Brrrr!
De apen krijgen ontzettend veel eten. Balletjes van rijst, pap van soja en kilo’s aan fruit. De mannen die voor hen zorgen krijgen triest genoeg minder te eten dan de chimpansees. De Fransman vertelt dat hij daarom ook goed moet oppassen dat de verzorgers niet het voedsel opeten dat zij aan de apen moeten geven. Nou, ik begrijp wel dat ze dit doen!
Als er voedsel aankomt worden de apen geroepen. Ze reageren op hun eigen naam en weten natuurlijk al wel dat ze op een bepaald tijdstip te eten krijgen. De verzorgers beginnen te roepen: “Allez! Lucy, Luc, (etc.)” en de apen beginnen direct te krijsen en zichzelf een weg door de bossen te banen, richting hun voedsel. Dit wordt dan door de verzorgers uitgedeeld. De apen pakken het voedsel letterlijk aan vanuit de reikende handen van de mannen. Dit is hoe ik mij de voedselbank voorstel. Dan wel met iets minder behaarde clientèle, en ook iets minder gekrijs.
Het is wel heel bijzonder om te zien hoeveel deze apen toch op ons lijken. Ze staan rechtop, lijken zelfs te kiezen tussen de verschillende soorten fruit, en ze bekijken ons nieuwsgierig. De verzorgers kloppen de apen af en toe op hun hoofd en spelen een beetje met ze. Eén van hen begint een aap op haar rug te wassen. De aap begint met haar lichaam te draaien zodat de man steeds een nieuw plekje vacht onder zijn handen krijgt. Daarna is een andere aap aan de beurt. De eerste aap kijkt even toe hoe de verzorger opnieuw water in zijn handen schept en over haar buurman uitwrijft, en begint dan ook aaiende bewegingen over de rug van de andere aap te maken. Zo helpt zij de verzorger met het wassen. Zo apart om te zien!
Als we weer terug varen naar ons huisje kunnen we over niets anders praten. De Fransman weet van elke aap wel iets en vertelt honderduit, en we zijn helemaal gebiologeerd door het gedrag van de chimpansees. Deze ervaring is er één om nooit te vergeten!
20:30 uur
Het is echt vakantie! Na alle drukte op het werk en met mijn studie is het moeilijk om me voor te stellen dat ik morgen op het vliegtuig naar Congo-Brazzaville zal stappen. Samen met mijn vriend en zijn ouders zal ik daar gaan rondreizen. Mijn vriend doet in Congo onderzoek naar de verspreiding van malaria. Voor zijn onderzoek verblijft hij in een instituut van een Amerikaanse vrouw, Jane Goodall, die het tot haar roeping heeft gemaakt chimpansees en gorilla’s tegen uitsterving te beschermen. Zij heeft hiervoor vier opvangcentra opgericht, welke zijn gelokaliseerd in Oeganda, Kenia, Zuid-Afrika en Congo. Er leven zo’n 5.000 chimpansees en gorilla’s in de opvangcentra van Jane Goodall. Ik ben heel benieuwd hoe het er allemaal uitziet!
De laatste spullen stop ik in mijn koffer. Heb ik echt alles? Zo veel heb ik ook niet nodig. Dikke jassen, sjaals en mutsen kunnen sowieso wel thuisblijven. Hoewel een muts in Nederland tot nu toe ook een overbodige luxe lijkt te zijn. Dat scheelt weer, dan hoef ik in ieder geval geen sneeuwpret te missen!
Ik duik vroeg mijn bed in. De wekker staat op 05:30 uur. Nu begin ik toch wat spanning te voelen, en ook zin te krijgen om weg te gaan. Ook al heb ik geen idee wat ik kan verwachten van Congo. We zullen het zien!
17 december 2015 – Op pad
08:35 uur
Perfect op tijd, zonder vertragingen. Stap 1 is gezet, check! Ik ben vrij vroeg en dood de tijd met een beetje rondlopen en in winkels kijken. Ik vind Schiphol altijd zo’n luxe luchthaven. Je kunt er echt van alles doen. En het is leuk om alle mensen te zien met koffers. Opgewonden voor vertrek, blij om weer thuis te zijn, of juist gespannen de weg zoekend in een vreemd land. Wie weet zie ik Yvon of Joris nog van Hello Goodbye! Zit mijn haar wel goed?!
18 december 2015 – Hallo Congo
11:45 uur
Na een overstap in Frankfürt van 9 klokuren (op een gegeven moment voel je je gewoon thuis op zo’n vliegveld, zo bekend raak je met alles) en een overstap in Addis Abbeba zijn we aangekomen in Pointe Noire. Pointe Noire is na de hoofdstad Brazzaville de grootste stad van de Republiek Congo.
Op het moment dat we uit het vliegtuig stappen begint het eerste avontuur al: door de douane komen. We vullen een briefje in met onze naam, adres, verblijfduur, reden van verblijf en verblijfplaats. Daarna wordt ons paspoort gecontroleerd. Ik ben altijd stiekem opgelucht als ik door dit soort controles heen kom. Ik verwacht altijd dat zo’n man van de douane naar mijn paspoort kijkt en zegt: “Meisje, dit klopt niet hè.”. Geen idee waarom. Misschien omdat zij altijd zo streng kijken?
Helaas komt mijn opluchting deze keer te vroeg. Bij de deur naar de bagageruimte staan twee mannen in witte doktersjassen, die nog strenger kijken dan de douane beambte. We moeten ons Gele Boekje laten zien met daarin de vaccinaties die we hebben gehad. Een vaccinatie tegen gele koorts is verplicht om het land binnen te komen. Ik heb mijn gele koorts vaccinatie in Brazilië gehad, en deze is daarom niet opgenomen in mijn Gele Boekje. Eén van de twee mannen bekijkt mijn boekje en het bewijsje dat ik in Brazilië heb gekregen met opgetrokken wenkbrauwen. En dan komt het oordeel: het is niet goed. De moed zakt mij in de schoenen. De man spreekt Frans, waar ik geen ster in ben, maar gelukkig is daar mijn schoonmoeder. Ze begint de situatie uit te leggen. De andere ‘arts’ krijgt het boekje ook eens te zien. Hij haalt zijn schouders op: “Mwah, vooruit.”. Ik kijk hoopvol naar de eerste man, maar die schudt onvermurwbaar zijn hoofd. Wat nu?! Dan is daar het magische middel waarin je in dit land nog net niet alles, maar wel veel kunt bereiken: geld. Voor 20.000 CFA (Congolese Franken, omgerekend €30,00) mag ik het land binnen. Ik krijg daarvoor zelfs een internationaal geldend bewijs voor de vaccinatie, met handtekening van deze ‘arts’. Bizar! Maar de enige optie. De man pakt het geld aan en steekt het rechtstreeks in zijn eigen borstzakje.
Ik ben blij dat ik door mag lopen, maar baal wel een beetje. “Ach joh,”, zegt mijn schoonvader terwijl hij de koffers op een wagentje laadt, “dan heeft deze man ook een leuke kerst.”.
13:15 u
Ik voel me wit. Heel wit. Nog witter en blonder dan ik me voelde toen ik in Brazilië woonde. Met de vermoeidheid van de reis en de eerste indrukken van het vliegveld op zak denk ik voornamelijk “Waar ben ik in godsnaam beland?”. Ik ben blij dat ik in een wagen zit van Tchimpounga, het instituut waar mijn vriend verblijft. Hij zit naast me, zijn moeder daarnaast en zijn vader voorin naast de chauffeur. Vanuit de auto bekijken we onze eerste scènes van het Congolese leven.
Overal om ons heen rijden taxi’s, busjes en fourwheeldrives. Ze toeteren om de haverklap en proberen om files heen te rijden, waarbij ze rustig een extra rijstrook beginnen. Geen probleem! Daar omheen en tussendoor lopen en rennen mannen, vrouwen en kinderen. Het heeft stevig geregend en dat is duidelijk te zien: het water stroomt letterlijk als een rivier over de weg en tussen de huizen door. De wat hoger gelegen stukken staan niet onder water: daar zijn marktjes opgebouwd. In het natte zand waaruit de bodem hier bestaat leggen vrouwen zeiltjes uit. Hierop leggen zij hun verkoopwaar: groentes, cassave en vis. Vis! Rauwe vis! Zomaar op een zeiltje in de modder?! Mijn smetvrees speelt een heel klein beetje op…
Dan steekt een vrouw voor ons de weg over. Ze draagt een grote mand met zich mee. Op haar hoofd. Ik moet glimlachen. Het is een groot vooroordeel, en heel generaliserend, maar na het zien van deze vrouw heb ik pas echt het gevoel ik dat ik in Afrika ben.
19 december 2015 – Het Witte Huis
06:30 uur
Ik hoor vogels. En volgens mij is het al licht geworden.
Tijdens de reis heb ik uren geslapen, en ook vannacht was het echt uitrusten. Ik moet nog even afkicken van mijn werk-studie-werk ritme. Ik droomde over school en schrok af en toe wakker met “Ik moet nog iets afmaken!”. Erg leuk…
Om 06:00 uur wordt het hier licht, en dat blijkt een uitstekende wekker. Ik voel me prima uitgeslapen! Ook de anderen worden langzaam wakker.
We slapen deze nacht en de komende nacht in een huisje van Tchimpounga. Daarna moeten we gaan kamperen, want de familie van een werkneemster van het instituut komt ook langs, en zij mogen dan in het huisje. Mijn vriend was beledigd: “En we mogen dan niet eens de douche of het toilet gebruiken!”.
Eenmaal aangekomen bij het huisje zag ik dat het wel of niet gebruik maken van de ‘douche’ en het ‘toilet’ nauwelijks verschil maakt…
Het huisje ziet er van buitenaf leuk uit. Het is helemaal wit geschilderd, en er zijn tekeningen op gemaakt in vrolijke kleuren. Binnenin bestaat het uit drie kamers. In één kamer hangt een plank en staat een bed. Tot zo ver de hele inrichting van het huisje. Buiten naast het huisje hangt een grote fles met water ondersteboven aan een touw: de douche. Men loopt twintig meter en vindt een klein huisje met daarin een gat: het toilet. Een Belvilla is er niets bij!
12:30 uur
We zijn een eindje gaan lopen. We komen door een dorpje waar we schaamteloos worden aangekeken. Toch lijken de mensen niets kwaads in de zin te hebben. Ze groeten ons vriendelijk, en als mijn schoonmoeder geïnteresseerd naar een plantje kijkt waarschuwt een jongetje haar dat de besjes niet goed voor ons zijn. Aardig hoor!
In de dorpjes en de enorme graslanden eromheen is niets te zien van enige arbeid. Er is nauwelijks veeteelt of akkerbouw. De meeste mensen hebben niet eens een klein tuintje naast hun huisje waar zij iets verbouwen. Terwijl dat denk ik best goed zou kunnen met deze grond. Overal staan bomen en planten, het is hier ontzettend groen en rijk aan verschillende soorten. Later hoor ik van verschillende mensen dat dit waarschijnlijk veel te maken heeft met de Afrikaanse cultuur. Het zit niet in deze mensen om zich eens flink op de toekomst voor te bereiden. Ze halen hun voedsel uit het bos, waar ze planten en vruchten plukken en wel eens een chimpansee afschieten. Het aantal chimpansees nam daardoor rap af, en daarom zit het instituut Tchimpounga ook hier. Ze hebben al veel campagne gevoerd tegen het doden van de dieren, en dit schijnt ook al een heel stuk minder te zijn dan een aantal jaren geleden.
Naast het veelal ontbreken van voedselproductie zien we nog een onhandig fenomeen plaatsvinden. Een eindje verderop komen we namelijk langs een prachtige afgrond. Helaas is de afgrond wel ontstaan door een flinke erosie. Dit verschijnsel is overal terug te zien. De wegen zijn hier namelijk ook van zand, en kennen diepe geulen en kuilen die bij elke regenbui verder worden afgesleten. Niemand lijkt er iets aan te doen, of misschien weten de mensen ook niet wat ze moeten doen. Zonde! Net als in Brazilië bemerk ik weer hoe georganiseerd Nederland in elkaar zit. Alles is bij ons gepland, van de steden tot aan de natuurgebieden. Zou er bij ons zulke erosie plaatsvinden, dan zou de gemeente of de overheid al lang in actie zijn gekomen. Hier lijken de mensen aan hun lot overgelaten…
20 december 2015 - Nomaden
16:30 uur
De ouders van het Spaanse meisje zijn aangekomen, en dus kunnen wij niet meer in het ‘Witte Huis’ slapen. Geen probleem, want we mogen in de buurt kamperen.
We pakken onze slaapspullen in, lampjes, stoeltjes om op te zitten, wat spelletjes en ontbijt. Bepakt en bezakt trekken we als een karavaan aan nomaden richting de kampeerplek. Omdat het hier vaak en hard regent gaan we onder een afdak staan. Naast dit open gebouwtje is een ander gebouwtje waar een dokterspraktijkje in zit. Af en toe is deze geopend, waarschijnlijk voor maandelijkse gezondheidscontroles denken wij. Het afdak waar wij onder slapen is dan bedoeld voor mensen om onder te gaan zitten wachten. De gebouwtjes zien er goed uit! Omdat het nauwelijks waait hoeven we geen haringen te gebruiken, we zetten de tenten vast met wat touwtjes.
Een paar bosjes om de gebouwtjes heen bieden wat beschutting tegen nieuwsgierige passanten. Want ook al is het hier veilig, een stel blanken in tenten, dat zien ze hier ook niet elke dag!
21 december 2015 – Een trip naar de eilanden
08:30 uur
Vandaag pakken we onze spullen in en maken ons klaar om weer een tripje te maken. Het instituut Tchimpounga heeft namelijk ook drie eilanden in haar bezit, op een afstandje van de basis. Op deze eilanden doorlopen de chimpansees ‘fase 2’ van hun verblijf. Ze zitten hier niet meer tussen hekken, maar kunnen zich vrij bewegen op één van de eilanden. Chimpansees kunnen niet zwemmen, en dus vormt het water rondom de eilanden een prima barrière om de apen niet te laten ontsnappen.
We zullen twee dagen op de eilanden gaan slapen en rondkijken. Of eigenlijk slapen we op één eiland, want er is een vierde eiland waar wat huisjes staan voor de werknemers. Tussen de chimpansees wonen is niet zo’n goed idee.
Kaplaarzen schijnen een must te zijn: de eilanden zijn een soort moerasgebied. Daarom gaat mijn vriend daar ook regelmatig heen: er zijn veel muggen!
Mijn vriend doet namelijk onderzoek naar de verspreiding van malaria. Het idee is dat apen, die ook malaria kunnen krijgen, misschien wel worden gestoken door dezelfde muggen als die ook bloed van mensen tot zich nemen. Malaria is een parasiet. Een mug veroorzaakt de ziekte dus niet, maar verspreid hem alleen. Een mug prikt iemand die malaria heeft, krijgt daarbij malariaparasieten aan zijn snuit en brengt deze over als de mug iemand anders prikt.
Als dezelfde muggensoort zowel chimpansees als mensen steekt, dan zou malaria dus van apen op mensen en andersom kunnen worden overgebracht. De verspreiding van malaria zou daardoor veel groter kunnen zijn dan wanneer het alleen van mens op mens kan. Belangrijk om te weten dus!
13:00 uur
Met de auto zijn we naar een haven gebracht, ongeveer 40 minuten rijden vanaf de basis. Hier zullen we door een motorboot worden opgehaald en naar de eilanden worden gebracht.
In de haven is het een drukte van belang. Er gaan boten van en naar dorpen in de buurt, dus veel mensen zijn op doortocht. Er staan overal koffers, tassen en zakken met voedsel.
Opnieuw worden we hier van alle kanten bekeken. Toch voel ik me wel veilig. Het zal komen doordat er nog nauwelijks toerisme is in Congo. Van zakkenrollen kun je hier niet leven als er maar af en toe een Westerling langskomt. Het is meer nieuwsgierigheid naar zo’n groepje blanken die de mensen aanzet tot ongegeneerd staren. Vooruit dan maar! Wij bekijken hen natuurlijk net zo hard.
15:10 uur
We zijn bijna op het eiland, na meer dan een uur varen. In de boot werden niet alleen onze spullen geladen, maar ook nog spullen die nodig waren op het eiland. Een boel zakken met voedsel, flessen met brandstof en… een koelkast. Er gaat namelijk ook een vaccin mee tegen hondsdolheid, die voor één van de chimpansees bedoeld is. Dit vaccin moet koel bewaard worden, en op het eiland is schijnbaar geen koelkast aanwezig. Geen probleem, een koelkast past heus op een motorboot!
Met onze knieën onder onze oksels zitten we gevouwen tussen alle spullen. Gelukkig is de natuur om ons heen mooi genoeg om ons af te leiden. Ook hier is alles ontzettend groen en zijn er heel veel verschillende soorten bomen en planten aanwezig. Er zijn veel vogels te zien en er passeert af en toe een houten kano of een andere motorboot, afgeladen met mensen. Bij iedere ontmoeting wordt onze boot rustig stil gelegd en vinden uitgebreide gesprekken plaats. Het is gezellig. Maar mijn kont begint wel langzaam pijn te doen…
22 december 2015 – Aapjes kijken
06:30 uur
Mijn wang plakt aan het matras. De luchtvochtigheid in dit drassige gebied is ontzettend hoog. Je voelt de dampen opstijgen vanuit het beddengoed. Heerlijk hoor…!
We logeren in een huisje dat pas net is gebouwd. Het is eigendom van een Fransman die nu vijf jaar op de eilanden werkt. Er is een hokje dat als douchehokje dient. We scheppen water uit de rivier en wassen ons hiermee. Naast de ‘douche’ is een toilethokje. Hierin staat een heuse toiletpot! Doortrekken doen we door een emmer met slootwater door het toilet te gooien. Ook hier is onder het toilet een diep gat aanwezig waar alles in valt. Toch is zo’n pot al superdeluxe!
De Fransman is een soort algemeen manager en stuurt de verzorgers van de chimpansees aan. Met hem zullen we vandaag wat tochtjes maken met de boot. We gaan het gebied verkennen maar ook kennismaken met het hoogtepunt van de eilanden: de chimpansees! Ze worden een paar keer per dag gevoerd, en wij gaan kijken. Ik ben superbenieuwd!
10:15 uur
We varen alle drie de eilanden af, en iedere keer komt precies met ons een bootje aan met daarop voedsel voor de apen. Alsof het afgesproken is! (Waarschijnlijk is dat ook zo, want we betalen wel voor de brandstof en voor ons verblijf. Echte toeristen!)
Net als op de basis van het instituut werken hier mensen om de apen te verzorgen. Zij worden hierin stap voor stap getraind, vooral ook om de chimpansees te leren kennen en andersom. Deze dieren leven in groepen, en zij accepteren niet zomaar iedereen in hun midden! Besluiten ze dat jij een indringer bent, dan zijn ze veel sterker en helaas ook veel sneller dan jij. Je kunt dan niets meer doen dan hopen en bidden dat ze hun tanden bij zich houden. Brrrr!
De apen krijgen ontzettend veel eten. Balletjes van rijst, pap van soja en kilo’s aan fruit. De mannen die voor hen zorgen krijgen triest genoeg minder te eten dan de chimpansees. De Fransman vertelt dat hij daarom ook goed moet oppassen dat de verzorgers niet het voedsel opeten dat zij aan de apen moeten geven. Nou, ik begrijp wel dat ze dit doen!
Als er voedsel aankomt worden de apen geroepen. Ze reageren op hun eigen naam en weten natuurlijk al wel dat ze op een bepaald tijdstip te eten krijgen. De verzorgers beginnen te roepen: “Allez! Lucy, Luc, (etc.)” en de apen beginnen direct te krijsen en zichzelf een weg door de bossen te banen, richting hun voedsel. Dit wordt dan door de verzorgers uitgedeeld. De apen pakken het voedsel letterlijk aan vanuit de reikende handen van de mannen. Dit is hoe ik mij de voedselbank voorstel. Dan wel met iets minder behaarde clientèle, en ook iets minder gekrijs.
Het is wel heel bijzonder om te zien hoeveel deze apen toch op ons lijken. Ze staan rechtop, lijken zelfs te kiezen tussen de verschillende soorten fruit, en ze bekijken ons nieuwsgierig. De verzorgers kloppen de apen af en toe op hun hoofd en spelen een beetje met ze. Eén van hen begint een aap op haar rug te wassen. De aap begint met haar lichaam te draaien zodat de man steeds een nieuw plekje vacht onder zijn handen krijgt. Daarna is een andere aap aan de beurt. De eerste aap kijkt even toe hoe de verzorger opnieuw water in zijn handen schept en over haar buurman uitwrijft, en begint dan ook aaiende bewegingen over de rug van de andere aap te maken. Zo helpt zij de verzorger met het wassen. Zo apart om te zien!
Als we weer terug varen naar ons huisje kunnen we over niets anders praten. De Fransman weet van elke aap wel iets en vertelt honderduit, en we zijn helemaal gebiologeerd door het gedrag van de chimpansees. Deze ervaring is er één om nooit te vergeten!
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
